Pomoc psychologiczno-pedagog

Terapia prof. A. Tomatisa to stymulacja  audio-psycho-lingwistyczna, która polega na kształtowaniu uwagi słuchowej, czyli świadomego odbierania bodźców dźwiękowych. Wzmacnianie umiejętności aktywnego słuchania przyczynia się do poprawy funkcjonowania w wielu sferach: motorycznej, językowej, komunikacyjnej, wyobrażeniowej oraz emocjonalno- społecznej. 

Dziecko w trakcie terapii korzysta ze specjalnych słuchawek, które dostarczają mu dźwięki zarówno drogą powietrzną  jak i drogą przewodnictwa kostnego. W terapii wykorzystywane są utwory Mozarta, chorały gregoriańskie i nagrany, odpowiednio przefiltrowany głos matki.

Celem treningu uwagi słuchowej jest przezwyciężenie zaburzeń uwagi słuchowej i poprawa umiejętności komunikacyjnych. Sama terapia polega na słuchaniu dźwięków o określonej częstotliwości poprzez urządzenie zwane Elektronicznym Uchem, które jest modelem idealnego ucha ludzkiego. Ma ona pozytywny wpływ na umiejętność słuchania oraz jakość życia. Wśród zaburzeń, na które oddziałuje trening słuchowy są:

o   Nadpobudliwość

Badania Alfreda Tomatisa wskazały na to, iż jedną z przyczyn (lub przyczyną jedyną) ADHD mogą być zburzenia uwagi słuchowej oraz lateralizacji słuchowej – zaburzenia, z którymi właśnie jego audio-psycho-lingwistyczna metoda sobie radzi. Dzieci z deficytem uwagi oraz hiperkinetyczne mają problemy słuchowe na tyle duże, iż są one bez problemu zauważalne. Dzieci z ADHD nie są w stanie skoncentrować się na dźwiękach, zapominają kierowane do nich komunikaty po bardzo krótkim czasie oraz, co równie ważne, komunikują się w sposób raczej powierzchowny, nie mogąc udoskonalić czy doprecyzować werbalizowanej myśli. Co więcej, dzieci cierpiące na ADHD wykazują również specyficzną formę nadwrażliwości na dźwięki, którą to jest przewaga słuchania kostnego nad powietrznym. Owa przewaga prowadzi do nadpobudliwości oraz problemów z uwagą słuchową, a więc i słuchową percepcją.                                    

Metoda A. Tomatisa sprawdza się w tej sytuacji dlatego, że:

ü  ogranicza nadwrażliwość słuchową (a więc ogranicza nadpobudliwość dziecka),

ü  poprawia jego percepcję słuchową.

o   Problemy z koncentracją – zaburzenia koncentracji

Zaburzenia uwagi są z oczywistych powodów ogromnym problemem dla dzieci, które uczęszczają do szkoły. Utrudniają im aktywne i bierne uczestniczenie w zajęciach lekcyjnych i przyswajanie informacji. I tak np. zaburzenia koncentracji uwagi nie pozwalają odpowiednio skupić się na prezentowanym materiale, zbyt krótki okres trwałości uwagi z kolei sprawia, iż dzieci szybko się rozpraszają, brak podzielności uwagi utrudnia jednoczesne słuchanie nauczyciela i przepisywanie znajdujących się na tablicy notatek, a brak odpowiedniej wybiórczości uwagi powoduje, iż nie mogą skoncentrować się na treści lekcji, gdyż dekoncentrują je przykładowo hałasy dobiegające zza okna czy szepty kolegów. Metoda prof. A. Tomatisa okazuje się być wspaniałą pomocą dla dzieci cierpiących na różnego rodzaju zaburzenia uwagi. Prowadzony w jej ramach trening słuchowy pomaga dziecku nauczyć się skupiać na słuchowych bodźcach, co jest szczególnie ważne właśnie w szkole, gdzie wiele informacji przekazywanych jest przez nauczyciela werbalnie. Terapia ta przynosi bardzo pozytywne rezultaty – poddawane jej dzieci lepiej zapamiętują zasłyszane informacje, lepiej koncentrują uwagę na wybranych bodźcach, potrafią odróżniać te istotne od tych, od których należy się odciąć, chętnie współpracują z kolegami, wykonują polecenia nauczyciela itp.

o   Brak kontaktu z rówieśnikami

Trening słuchowy prowadzony w ramach terapii metodą prof.. A. Tomatisa jest niezwykle skuteczny w zakresie budowania w dzieciach tak chęci, jak i zdolności do nawiązywania kontaktów w grupie rówieśniczej. Dzięki niemu dzieci otwierają się na innych, uczą się ich słuchać i lepiej wyrażać własne myśli i emocje, a więc lepiej się komunikować, co jest przecież podstawą każdej interpersonalnej relacji. Poza tym dodaje on dzieciom pewności siebie, co przekłada się na pojawienie się u nich odwagi do inicjowania znajomości (dzieci nie boją się podchodzić do innych i przedstawiać się, prosić o pomoc, pytać o zdanie). Warto również zwrócić uwagę na to, iż dzięki treningowi uwagi słuchowej metodą prof. A. Tomatisa dzieci lepiej panują nad swoimi emocjami, a więc pomaga im ona przełamać strach przed odrzuceniem czy brakiem akceptacji, a także, jeśli wykazują one skłonności do zachowań agresywnych i nie panują nad złością, zachować spokój i stać się bardziej przyjacielsko i koncyliacyjnie nastawionymi do świata. 

o   Dysleksja

Metoda prof. A. Tomatisa jest skutecznym elementem terapii dysleksji m.in. dlatego, że świetnie wspomaga koncentrację oraz zapamiętywanie, z czym dzieci dyslektyczne mają wielki problem. Sprawdza się ona szczególnie dobrze w przypadku dyslektyków cierpiących na zaburzenia o podłożu słuchowym. Stymuluje zdolności przetwarzania, kodowania, analizowania i interpretowania dźwięków. Jako że słuchanie jest niezbędnym elementem nauki mówienia, również dzieci mówiące niewyraźnie i cicho będą, dzięki słuchowemu treningowi zgodnie z zasadami metody prof. A. Tomatisa, rozwijać swe językowe i komunikacyjne kompetencje. Nie oznacza to jednak, iż dyslektycy z zaburzeniami innego typu nic z terapii nie wyniosą – przeciwnie, zredukuje ona ich problemy z myleniem głosek i kolejności liter poprzez nauczenie ich koncentrowania się na słuchowych bodźcach. 

o   Jąkanie

Jąkaniem nazywa się takie zaburzenie mowy, które ma postać nieintencjonalnego powtarzania, przerywania czy zniekształcania sylab i całych słów. Związane jest to z nieodpowiednią koordynacją ruchową mięśni odpowiadających za artykulację, fonację oraz za oddech. Lateralizacja u osób jąkających się jest zazwyczaj lewouszna bądź nieustalona. Proces przetwarzania sygnałów mowy odbywa się wolniej, co może powodować złą pracę drogi sygnału do mózgu i powodować zaburzenie. Trening uwagi słuchowej Metodą prof. A. Tomatisa może przyczynić się do przywrócenia fizjologicznej prawousznej lateralizacji, co niesie ze sobą efekt poprawienia płynności mowy. Oczywiście sam trening słuchowy nie zastąpi terapii logopedycznej. Jest jej uzupełnieniem. Osobie poddanej treningowi logopedycznemu oraz słuchowemu dużo łatwiej jest kontrolować słuchowo swoje wypowiedzi dzięki czemu potrafi korygować swoje błędy i szybciej osiągnąć pozytywny efekt w płynnej mowie. 

o   Centralne Zaburzenie słuchu

CAPD to problem, którego konsekwencje mogą okazać się bardzo dalekosiężne. Prowadzi on bowiem do szeroko rozumianych kłopotów z nauką (czytaniem, pisaniem, zapamiętywaniem), a nawet i z codzienną komunikacją interpersonalną, a więc, w konsekwencji, może stać się on również przyczyną poważnych zaburzeń emocjonalnych. Bardzo ważne jest więc, aby odpowiednio szybko ów problem zdiagnozować, a cierpiące z jego powodu dziecko poddać terapii, która będzie mu w stanie pomóc. Trening słuchowy zwany metodą prof. A. Tomatisa sprawdza się doskonale jako narzędzie wspomagające terapię CAPD. Stymuluje on, ogólnie rzecz biorąc, te funkcje CUN, które są u dzieci cierpiących na centralne zaburzenia przetwarzania słuchowego upośledzone. Metoda prof. A. Tomatisa uczy koncentrowania się na bodźcach słuchowych, analizowania ich, przetwarzania, a także radzenia sobie ze stresem, co jest szczególnie ważne w przypadku dzieci, które na swe problemy reagują frustracją czy nawet agresją, w tym autoagresją.

 

Diagnoza

Diagnoza w metodzie prof. A. Tomatisa obejmuje wywiad (i zapoznanie się z dokumentacją), w trakcie którego ustalam z jakim problemem odbiorca zgłasza się na terapię oraz test uwagi  i lateralizacji słuchowej. Test taki wykonuje się przy pomocy specjalnego urządzenia- audiometru. Test składa się z następujących elementów:

1. badania uwagi słuchowej zewnętrznej- dźwięk podawany jest drogą

powietrzną przez słuchawki,

2. badania uwagi słuchowej wewnętrznej - dźwięk podawany jest przez wibrator kostny założony na wyrostek sutkowaty (za uchem),

3. badania lokalizacji źródła dźwięku- wykonywane podczas badania uwagi słuchowej wewnętrznej,

4. dyskryminacji wysokości dźwięków- zmiana częstotliwości dźwięków w sekwencji,

5. testu lateralizacji słuchowej.

 

Faza pasywna

W fazie tej stosuje się muzykę Mozarta i chorały gregoriańskie oraz wysoko przefiltrowany głos matki. Muzyka gregoriańska ma na celu wyciszenie i regulację oddechu. Pobudza też pasmo częstotliwości odpowiedzialne za aktywność przedsionka. Stosując filtrowaną muzykę i głos matki, dokonuje się próby uzyskania u dziecka doświadczenia słuchowego z okresu życia płodowego. Jeden program terapeutyczny trwa zwykle 1- 1,5 godziny.

Faza aktywna

Ta ostatnia faza terapii polega na mówieniu do mikrofonu i słuchaniu własnego głosu w słuchawkach powietrzno-kostnych.

 

Dla kogo przeznaczona jest terapia?

Terapia w szczególności przeznaczona jest dla dzieci, młodzieży oraz osób dorosłych mających:

o  zaburzenia językowe (np. jąkanie, zaburzenia artykulacji),

o  problemy szkolne w tym: dysleksja, dysgrafia, dyskalkulia,

o  zaburzenia koordynacji ruchowej w tym: motoryki dużej i małej,

o  ADHD i ADD,

o  zespół Downa i inne zespoły genetyczne,

o  zaburzenia głosu spowodowane jego nieprawidłowym używaniem,

o  stres, depresję,

o  trudności w przyswajaniu języków obcych.

 

Przeciwwskazania do stosowania terapii:

Choć jest to metoda naturalna i nieinwazyjna, nie w każdym przypadku może być stosowana. Przeciwwskazaniami do stosowania terapii słuchowej są:

o   choroby psychiczne,

o   padaczka,

o   leczenie silnymi lekami, zwłaszcza psychotropowymi,

o   zaburzenia błędnika,

o   niektóre choroby uszu,

o   przewlekły ból głowy.

 

Skutki uboczne Metody prof. A. Tomatisa:

Korzystający z Metody prof. A. Tomatisa podkreślają, że nie wywołuje ona trwałych skutków ubocznych. Z racji tego, że oddziałuje ona na układ nerwowy dziecka, mogą natomiast pojawić się przejściowe skutki uboczne w trakcie trwania terapii. Polegają one na chwilowym nasileniu się objawów, takich jak drażliwość, niestabilność emocjonalna, czasami pojawiają się też problemy ze snem, nocnikowaniem, utrzymaniem równowagi.

 

Dla Rodzica:

Przed rozpoczęciem treningu uwagi słuchowej metodą prof. A. Tomatisa należy wykonać badanie EEG oraz uzyskać zaświadczenie od lekarza neurologa o braku przeciwwskazań do udziału  w terapii Tomatisa.

o   O rozpoczęciu terapii decyduje termin dostarczenia wyżej wymienionych dokumentów.

o   Decydując się na trening uwagi słuchowej trzeba skończyć minimum podstawowe 3 etapy terapii (zazwyczaj jest to około 11 spotkań + 12 spotkań  + 6 spotkań). Długość terapii jest zależna od wyniku diagnozy uwagi słuchowej, jeśli jest ona przeprowadzana, zauważanych efektach terapii, wywiadu z rodzicem.

o   W  terapii często niezbędne jest nagranie głosu mamy uczestnika.

o   Każda sesja trwa nie dłużej niż 60- 90 minut.

o   Zajęcia prowadzone są indywidualnie lub w grupach 4 osobowych.

o   Rodzic informuje terapeutę o równocześnie prowadzonych zajęciach edukacyjno- terapeutycznych.

o   Podczas trwania Treningu Uwagi Słuchowej możliwe jest pogorszenie zachowania uczestnika jednak jest to stan przejściowy, który wskazuje na działanie terapii.

o   Rodzic zobowiązany jest do przekazywania na bieżąco uwag, spostrzeżeń na temat zachowania  i funkcjonowania dziecka podczas udziału w treningu uwagi słuchowej w celu dobrania jak najlepszych ustawień terapii i uzyskania jak najlepszego efektu terapeutycznego. 

 

Rys historyczny:

Bardzo wcześnie, bo już na początku XX wieku wielu psychologów i pedagogów podejrzewało, że ucho odgrywa ogromną rolę w rozwoju osobowościowym człowieka, ale dopiero w połowie lat 50 ubiegłego wieku kompleksowo tą problematyką zajął się francuski profesor otolaryngologii Alfred Tomatis. Poświęcił on znaczną część swej kariery na badanie relacji między uchem a głosem, a szerzej – na badanie związków między słuchaniem a komunikowaniem się. Dzięki wieloletnim badaniom Tomatisa współczesna pedagogika unika określeń typu „dziecko niegrzeczne" albo „dziecko niezdolne". Zamiast tego szuka podłoża problemu, oraz narzędzi do jego wyeliminowania. Od kilkudziesięciu lat już wiadomo, że dzieci określane powyższym mianem w ogromnej większości mają problemy związane z tzw. uwagą słuchową, a co za tym idzie – z komunikowaniem się i interpretacją bodźców, które do nich docierają. Uwaga słuchowa to w ogromnym skrócie zdolność dziecka do właściwej interpretacji bodźców dźwiękowych. Jeśli ta zdolność jest zaburzona, dziecko nie jest w stanie właściwie hierarchizować i interpretować kierowanych do niego komunikatów, co niesie ze sobą fundamentalne skutki dla jego zachowania i rozwoju.

Odkrycia Tomatisa zostały potwierdzone w laboratorium fizjologicznym na Sorbonie, a w roku 1957 i 1960 przedstawiono je Akademii Nauk i Akademii Medycznej w Paryżu. Z czasem procedury treningowe oparte na badaniach profesora Tomatisa oraz cały zespół zachowań terapeutycznych, które opracował, nazwane zostały stymulacją audio-psycho-lingwistyczną, słuchową stymulacją neurosensoryczną, bądź w skrócie – metodą Tomatisa.